Nh§n Xét Tu Hành

Nh§n ThÑc Sâu S¡c V« Tßþng Næ Th¥n Tñ Do

Do sß tÖ Wang Chi-chun, Ðài B¡c, Formosa

        G¥n ðây, tôi có ð÷c mµt bài viªt v« Tßþng Næ Th¥n Tñ Do, lòng tôi chan chÑa v¾i bao tia hy v÷ng. Tßþng Næ Th¥n Tñ Do là mµt tiêu bi¬u cho sñ tñ do, công bình và tình thß½ng vû trø; tia sáng vô t§n cüa nó xuyên qua bÑc màn ðen t¯i cüa sñ vô minh và tµi l²i ð¬ mang ðªn cho con ng߶i mµt ð¶i s¯ng m¾i. ý nghîa tâm linh cüa nó nh¡c nh· chúng ta v« Sß Phø và s¯ ð® tØ ðang gia tång tÕi Hoa KÏ. Tôi tin ch¡c r¢ng dân chúng Hoa KÏ, v¾i bän tính tñ tin và hay lý lu§n, s¨ ngày càng nh§n ra trí hu® cao ðÆng, tinh th¥n an hòa và b¤t khu¤t cüa Sß Phø, gi¯ng nhß v¸ Næ Th¥n Tñ Do, ðßa con ng߶i lÕc lõng trong ðÕi dß½ng ðen t¯i ðªn b¶ vinh quang.

        Ðiêu kh¡c gia ng߶i Pháp, ông Frederic Auguste Bartholdi, ðã m¤t 10 nåm m¾i kh¡c xong tßþng Næ Th¥n Tñ Do. Vë ð©p c± ði¬n cüa nó ðã làm cho con ng߶i h°i tß·ng lÕi ðÑc tin th¶i c±. Bäy tia trên vß½ng mi®n cüa bÑc tßþng tiêu bi¬u cho bäy ðÕi dß½ng và bäy châu trên thª gi¾i. Ng÷n ðu¯c c¥m bên tay phäi là ng÷n häi ðång hß¾ng dçn tàu bè qua lÕi trong ðêm, còn bài v¸ c¥m bên tay trái mang hàng s¯ (La Mã) "Ngày 4 tháng 7, 1776." Dày nát dß¾i chân bÑc tßþng là xi«ng xích cüa chª ðµ bÕo ngßþc, cho th¤y r¤t rõ ràng m÷i gông cùm trói buµc tñ do s¨ b¸ phá tan.

        BÑc tßþng, m¾i ð¥u mang tên là Tñ Do Khai Sáng Thª Gi¾i, là mµt món quà cüa nß¾c Pháp t£ng Hoa KÏ ð¬ kÖ ni®m tråm nåm ðµc l§p, và ð¬ tßþng trßng cho tình hæu ngh¸ lâu b«n giæa dân chúng cüa mi«n ð¤t nß¾c. ý nghîa cao ð©p ðó ðã làm cho bÑc tßþng ngay t× lúc ban ð¥u mang vë thiêng liêng nhßng g¥n gûi ð¯i v¾i ða s¯ m÷i ng߶i. Nhi«u ng߶i tôn bÑc tßþng nhß Ng߶i M© cüa nhæng kë lßu vong, hay v¾i ý nghîa khác, là Ng߶i M© cüa Hy V÷ng cho nhæng ai b¸ áp bÑc. Mµt næ thi sî · Næu ¿¾c, cô Emma Lazarus, ðã viªt t£ng cho bÑc tßþng mµt bài th½ 14 câu v¾i nhan ð« "BÑc Tßþng Vî ÐÕi M¾i", cûng r¤t thích v¾i hình änh cüa Sß Phø.

"BÑc Tßþng Vî ÐÕi M¾i"

Khác v¾i tßþng ð°ng kh±ng l° danh tiªng bên Hy LÕp,
V¾i tay chân dang rµng t× ð¤t này sang ð¤t khác;
N½i ðây bên b¶ ðÕi dß½ng, cØa hoàng hôn ðÑng sæng
Mµt phø næ hào hùng v¾i ng÷n ðu¯c,
Mà ng÷n lØa là ánh sét giam c¥m,
Tên cüa ng߶i là M© Cüa Nhæng Kë Lßu Vong.
ánh ðèn trên tay ng߶i rñc sáng ðón chào thª gi¾i;
Ðôi m¡t d¸u hi«n chï huy häi cäng c¥u treo giæa hai thành ph¯,
"Hãy giæ mänh ð¤t xßa, l¸ch sØ hoa l®!",
Ng߶i kêu g÷i v¾i b¶ môi l£ng l¨,
"Hãy cho ta nhæng kë m®t nhoài, nghèo khó,
Ðám ðông h²n tÕp mong hít th· b¥u không khí tñ do,
Nhæng kë kh¯n cùng b¸ ch¯i t× n½i b¶ ðÕi dß½ng ðông ðäo.
Hãy gØi nhæng ng߶i này ðªn v¾i ta,
Nhæng kë không nhà, b¸ giông t¯ ð¦y ðßa,
Ta s¨ r÷i ánh ðèn bên c±ng hoàng kim!"

[Trích t×: Bµ Th½ cüa Emma Lazarus, cu¯n 1 (1889), 2]

        Tâm h°n cao thßþng và lòng nhçn nÕi th¬ hi®n trong bài th½ này ðã cho tôi mµt hình änh rõ ràng v« tinh th¥n cüa ng߶i Hoa KÏ khi l§p qu¯c, và làm thª nào mà løc ð¸a m¾i này v« sau tr· thành mµt thiên ð߶ng lôi cu¯n hàng tri®u ng߶i di dân t× kh¡p n½i trên thª gi¾i. V¾i tình thß½ng thánh thi®n và vô ði«u ki®n, và v¾i ý nguy®n ðÕi t× bi ð¬ ðµ t¤t cä nhæng linh h°n ðang ðau kh±, Sß Phø ðúng là V¸ Næ Th¥n Tñ Do s¯ng!